WIELKA FATRA


Położenie – w środkowej części Słowacji, pomiędzy doliną Wagu, Kotliną Turczańską i Doliną Rewucką

Skalna Fatra


Południowo-zachodnia część Wielkiej Fatry, wznosząca się stromo nad śródgórską kotliną Turca, nosi w słowackich przewodnikach nazwę Bralná Fatra, dosłownie tłumacząc Skalista Fatra lub Skalna Fatra. Ten stosunkowo niewielki obszar zachwyca turystów licznie zgromadzonymi formami krasowymi – wysokimi skalnymi ścianami, jaskiniami, głębokimi przełomowymi dolinami.
Długie doliny Gaderska (Gaderská dolina) i Blatnicka (Blatnická dolina), wcinające się pod główny grzbiet od strony Kotliny Turczańskiej (Turčianska kotlina) przypominają w znacznym stopniu Dolinę Kościeliską w Tatrach Zachodnich, są jednak znacznie bardziej od niej zalesione. Położone nieco bardziej na północ Dolina Necpalska i Jasieńska (Jasenská dolina) mają już nieco inny, „łagodniejszy” charakter.
Ponieważ ten ciekawy rejon jest dość łatwo dostępny z Polski i to zarówno komunikacją publiczną (około 6 godz.), jak i własnym samochodem (z Katowic 4 godz.) warto wybrać go na miejsce spędzenia kilku „górskich” dni, np. w czasie „długiego weekendu”.

Widok z Łyśca na najwyższą część Wielkiej Fatry

Z powodu sporych różnic wysokości i „wyspowego” charakteru szczytów, jak również z powodu braku bazy noclegowej w głębi gór, rejon nadaje się bardziej na jednodniowe wypady z bazą w dolinach niż na dłuższe wędrówki z namiotem. Nocowanie w namiocie w głębi gór nie jest zresztą dozwolone, gdyż Wielką Fatrę obejmuje w całości Park Narodowy.
Zatrzymując się w jednym z polecanych poniżej ośrodków mamy w zasięgu dnia wędrówki ciekawe szczyty: skaliste Tlsta (Tlstá 1373 m n.p.m.) i Ostra (Ostrá 1247 m n.p.m.), stożkowaty Dereniak (Drieňok 1268 m n.p.m.), czy halny Łysiec (Lysec 1381 m n.p.m.). Warto polecić zwłaszcza trasę na Tlstą i Ostrą. Jest to bardzo interesująca wycieczka wśród ciekawej skalnej scenerii. Po drodze warto zwiedzić ruiny zamku Blatnicki Hrad i Jaskinię Mażarną (Mažarná). Przejście całej trasy zajmuje około 7 godzin. Od Blatnicy należy iść kolejno szlakami żółtym, niebieski, zielonym, następnie żółtym i znów niebieskim. Dość strome podejście na Tlstą wynagradza piękny widok na całą Wielką i Małą Fatrę. Z kolei wejście na Ostrą umożliwia przeżycie kilku chwil emocji na eksponowanej skalnej grańce.

Skały pod Ostrą

Przez Dolinę Gederską i Blatnicką można, w ciągu jednodniowej wycieczki, dotrzeć na najwyższe szczyty Wielkiej Fatry: Kryżną (Krížna 1574 m n.p.m.) i Ostredok (Ostredok 1592 m n.p.m.). Jest to jednak bardzo długa i wyczerpująca trasa, której przejście w całości zajmuje około 12–13 godzin. Od Blatnicy należy iść szlakiem żółtym, zielonym, następnie czerwonym i znów zielonym. Mniej więcej w połowie długości trasy na wysokości 1300 m n.p.m. znajduje się górski hotel Kráľova studňa, gdzie w razie potrzeby można przenocować.
Ciekawa i urozmaicona trasa prowadzi z Turczańskich Cieplic na najwyższy szczyt położony na południe od doliny Blatnickiej – Dereniak. Najciekawsze jest zwłaszcza samo wejście na skalisty wierzchołek. Od Turczańskich Cieplic idzie się szlakiem żółtym, a potem niebieskim. Przejście całej trasy trwa około 8 godz.
Aby wejść na Łysiec, najlepiej podjechać do Doliny Jasieńskiej. Samochód można zostawić pod schroniskiem chata Lysec, gdzie działa również restauracja. Przed schroniskiem jest parking, dojeżdżają tu również autobusy z Martina. Przejście całej trasy zajmuje około 6 godzin. Najlepiej iść do góry szlakiem niebieskim, a schodzić żółtym, końcowy odcinek pod wyciągiem - bez szlaku.
Ze szczytu Łyśca można też wracać do schroniska inną, dłuższą trasą – północnym ograniczeniem doliny przez Mały Łysiec (Malý Lysec 1297 m n.p.m.), a następnie Jarabinę (Jarabiná 1314 m n.p.m.) i Keczkę (Kečka 1140 m n.p.m.). Szlaki kolejno: niebieski, czerwony, znów niebieski i żółty.
Jasenská dolina jest obecnie największym ośrodkiem narciarskim w tej części Słowacji. Jest tu 7 wyciągów narciarskich i 4–osobowa kolejka krzesełkowa, 7 tras narciarskich o zróżnicowanej trudności i łącznej długości ponad 4 km

Otoczenie doliny Necpalskiej

W czasie dłuższego pobytu u stóp Wielkiej Fatry, ciekawą alternatywę dla wycieczek pieszych stanowić mogą wycieczki rowerowe wzdłuż dolin Blatnickiej, Gederskiej, Necpalskiej lub Jasieńskiej. Mają po kilkanaście kilometrów długości, wzdłuż każdej z nich prowadzi wąska asfaltowa droga. Ujścia dolin łączy mało uczęszczana, widokowa szosa, idealna do jazdy rowerem. Rowery można wypożyczyć na miejscu w jednym z ośrodków.
W razie niepogody lub chcąc sobie zrobić dzień odpoczynku, warto odwiedzić odległą o około 20 km na południe piękną Kremnicę, znaną od czasów średniowiecza z wydobycia złota. Od XIV w. w Kremnicy istniała mennica królewska, gdzie bito węgierskie złote forinty. Działa ona zresztą nieprzerwanie do dziś – jeszcze niedawno bito tu „złote” dwu i pięciozłotówki. Oprócz pięknej starówki i zamku, na którym zachowały się gotycki kościół i romańska kaplica, warto zwiedzić Muzeum Monet i Medali z kolekcją wyrobów mennicy. Muzeum znajduje się w południowej pierzei rynku, w zabytkowym domu mieszczańskim pochodzącym z XIV w. Można również wybrać się na 4-godzinną wycieczkę na wznoszący się tuż nad miastem widokowy Kremnicki Szczyt (Kremnický štít 1008 m n.p.m.) pokryty uroczymi łąkami.

Wilkoliniec (Vlkolínec) – górskie osiedle, położone na stokach Wielkiej Fatry, wpisane na listę UNESCO

INFORMACJE PRAKTYCZNE


Głównymi punktami wypadowymi w rejon Skalnej Fatry są miejscowości: Turčanske Teplice, Mošovce, Blatnica, Necpaly, Belá-Dulice, ewentualnie ośrodek narciarki w Dolinie Jasenskej. Ośrodki te połączone są wąską, widokową szosą. Przejazd autem z jednego ośrodka do kolejnego zajmuje nie więcej niż 30 min. Autobus niestety nie łączy wszystkich ośrodków, chcąc dojechać z jednej doliny do innej trzeba na ogół jechać przez Martin. Sprawdzenie już w Polsce rozkładów jazdy umożliwia doskonała strona internetowa www.cp.sk. Dojeżdżając w ten rejon z Polski najwygodniej przekraczać granicę w Cieszynie lub w Zwardoniu. Trasa: drogą E75 przez Żywiec i Zwardoń do Żyliny; następnie za drogowskazami na Bańską Bystrzycę, ale zaraz za Martinem trzeba uważać na drogowskazy w lewo.
Baza noclegowa w rejonie dolin Gaderskiej i Blatnickiej jest bardzo rozbudowana. Najtańsze noclegi można znaleźć np. na kempingu w miejscowości Mošovce, latem dodatkową atrakcją jest otwarty basen termalny przyległy do kempingu. Sporo miejsc noclegowych o zróżnicowanym standardzie i cenach znaleźć można w ośrodku Jasenská dolina, przy czym większość hoteli czynna jest tylko zimą. W uzdrowisku Turčanske Teplice dominują pensjonaty, jest tu również duże kąpielisko termalne, ale też nie jest nadmiernie drogo. Miejsca noclegowe warto zarezerwować telefonicznie przed wyjazdem z Polski, chociaż poza pełnią sezonu nie powinno być z nimi problemów. Informacje o miejscach noclegowych można znaleźć na stronie internetowej rejonu Turiec.
W większości ośrodków noclegowych są również niezłe i niezbyt drogie restauracje.
We wszystkich miejscowościach u stóp Wielkiej Fatry są dobrze zaopatrzone sklepy spożywcze, a w Martinie tuż obok głównej drogi znajduje się czynny 24 godz. na dobę supermarket.
Przewodniki w języku polskim:
- A. Wasilewski, „Wielka Fatra (Słowacja)”, wyd. Kraj, 2003 r.
- „Wielka Fatra”, wyd. Dajama;
- Barbara Zygmańska, „Góry Słowacji”, wyd. Pascal, 2005 r.

Mapa zawierająca opisywane wyżej trasy to mapa nr 121 w skali 1:50 000 słowackiego wydawnictwa „Harmanec”. Kremnica i jej okolica znajdują się na mapie nr 132 tegoż wydawnictwa.

Widok ponad Wilkolińcem na Niżnie Tatry